Akcent gramatyczny
W języku polskim akcent gramatyczny jest stały i przypada na drugą zgłoskę od końca wyrazu wielozgłoskowego. Zasady tej należy bezwzględnie przestrzegać. Od normy tej zachodzą następujące wyjątki.
Przy wyrazach obcego pochodzenia zakończonych na: -ika, -yka oraz -ik, -yk w liczbie mnogiej, akcent pada na trzecią zgłoskę od końca wyrazu wielozgłoskowego. np.
logika;
polityka;
laik, laicy;
polityk, politycy.
Zmiany akcentu nie zachodzą przy wyrazach obcych całkowicie spolszczonych.
Przy enklitykach akcent pozostaje na wyrazie rdzennym. Enklityka nie przesuwa akcentu. np.
mówili|byście lecz nie: mówilibyście
aby|śmy lecz nie: abyśmy
Zaimki jednosylabowe jak np.: mi, cię, go, mu itp. nie mają samodzielnego akcentu; łączą się w jedno z wyrazem poprzednim. np.
powiedziałmu lecz nie: powiedział mu
kochamgo lecz nie: kocham go
chyba, że przysługuje im akcent logiczny.
Jeśli czasownik jednosylabowy poprzedzony jest przeczeniem: nie, to akcent spoczywa na przeczeniu: Np. nie dał, nie chciał.
Poza tym w języku polskim mamy wiele wyrazów, gdzie akcent jest chwiejny. Np.
w szczególe i w szczególe
rzeczpospolita i rzeczpospolita
okolica i okolica
biblioteka i biblioteka
idea i idea
nauka i nauka
Po dalsze przykłady odsyłam do słowniczka Zasad poprawnej wymowy, wydanego przez Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, lub do Słownika poprawnej polszczyzny, Stanisława Szobera.
Poprawne czytanie
Przyjęcie, zrozumienie, przeżycie czytanego słowa zależy w dużej mierze od lektora, od jego umiejętności czytania. Na dowód tego można przytoczyć wyniki badać Hanny Mystkowskiej „Żywe słowo w pracy z dziećmi” (Warszawa 1966); Czy i w jakim stopniu forma dźwiękowa wypowiedzi wpływa na słuchacza. Jeden i ten sam tekst czytało pięciu lektorów przed pięcioma grupami młodzieży: Jeden z lektorów czytał bez przygotowania w sposób dość monotonny. Drugi lektor uwzględniał akcenty logiczne. Trzeci lektor uwzględniał akcenty logiczne i przerwy. Czwarty uwzględniał akcenty logiczne, przerwy oraz zmiany tempa, piąty zaś akcenty logiczne, przerwy, zmiany tempa oraz modulacje głosowe. Uczniowie mieli oddać na piśmie treść usłyszanej czytanki. A oto wyniki badania: W pierwszym wypadku tylko około 10% podało treść w sposób prawidłowy, zaś w piątej grupie przeszło 60%. Wyniki są jasne. Pod wpływem prawidłowej formy dźwiękowej młodzież lepiej zrozumiała cz ytany tekst i lepiej go zapamiętała. Żywa mowa, w której zastosowano odpowiednią do treści formę dźwiękową, wywołuje aktywną postawę słuchacza, pomaga mu w skupieniu uwagi, w wyobrażeniu sobie treści, przyczynia się do samodzielnej oceny treści i wysnucia wniosków.
Odpowiednio prawidłowo przeczytany tekst nie podniesie wewnętrznej wartości perykopy, ale może uczynić bardziej skutecznym.
Z powyższego wynika, że każdy tekst czytany w kościele w czasie liturgii powinien być przez lektora dobrze przygotowany. Na czym ma polegać to przygotowanie?