Lektor powinien zaznajomić się z tekstem i zrozumieć treść
Aby spełnić ten warunek, lektor powinien najpierw zaznajomić się z szerszym tłem utworu, a więc autorem, środowiskiem i celem jego napisania. Np. na 24 niedzielę „w ciągu roku” cyklu B przypada jako pierwsze czytanie urywek z Księgi Izajasza, drugie czytanie wyjęte jest z listu św. Jakuba Apostoła. Lektor powinien poznać osobę, posłannictwo i cel działalności proroka, jak również zapoznać się z całością listu, jego charakterem oraz sylwetką św. Jakuba.
Materiał do takiego przygotowania znajdzie się w komentarzach do poszczególnych ksiąg Pisma świętego.
Drugim elementem służącym do zaznajomienia się z tekstem to powolne, z uwagą i zrozumieniem przeczytanie go jeden lub dwa razy lecz nie w zakrystii, krótko przed Mszą św., ale już w przeddzień wieczorem.
Lektor chcąc dobrze oddać treść urywka Pisma św., musi przeprowadzić analizę tekstu. Będzie ona polegała na wyodrębnieniu poszczególnych osób i ich wypowiedzi. Należy uświadomić sobie akcję i jej rozwój. Wyodrębnić opisy i mowę kronikarza.
Perykopę należy podzielić na części
Każdy utwór składa się z części. Części te mają własny sens, wnoszą nową myśl, ale w całości podporządkowane są celowi głównemu. Jak rozpoznać poszczególne części perykopy? Odrębną częścią jest urywek, który rozpoczyna lub wprowadza coś nowego. Najczęściej miejsce to zaznaczone jest przez zapis a linea. Po przeczytaniu każdej części utworu zrobić przerwę i uzmysłowić sobie jej treść.
Mniejszą jednostką jest zdanie, które wyodrębnione jest przez kropkę. Stanowi ono również pewną całość. Najmniejszą jednostką są poszczególne myśli, które lektor musi wyodrębnić. Jest to ważne ze względu na logiczną i dźwiękową interpretację czytania. Dzięki temu podziałowi lektor nie będzie dzielił tego, co należy czytać razem oraz będzie stosować przerwy w odpowiednich miejscach.
W czytaniu ważną rolę odgrywają przerwy
Z podziałem na części łączy się odpowiednie przestankowanie. Pauzy to okresy krótszego lub dłuższego milczenia w czasie czytania. Celem ich jest oddzielenie poszczególnych części perykopy, aby słuchaczowi ułatwić zrozumienie sensu całości. Przez błędne stosowanie przerw sens może ulec zmianie. Po prawidłowo stosowanych przerwach poznaje się, że lektor rozumie to, co czyta. Bez zrozumienia treści można wprawdzie dobrze artykułować, ale nie można robić właściwych pauz. Przerwy wymagane są również ze względu na potrzebę oddechu. Lektor potrzebuje przerw, aby uzupełnić powietrze do dalszego czytania.
Lektor powinien przy każdej okazji nabierać powietrze, w przeciwnym bowiem razie będzie odczuwał zmęczenie, lub gdy zabraknie mu powietrza, będzie robił przerwy w miejscach nieodpowiednich.
Tak jak dla lektora, przerwy potrzebne są również dla słuchaczy. Jeśli słuchacz zalany jest potokiem mowy bez przerw, powstaje sytuacja podobna do trwałego, ulewnego deszczu. Woda stoi i nie mogąc wsiąknąć w ziemię odpływa. Deszcz natomiast powolny, z przerwami, wsiąka w ziemię i użyźnia ją. Dzięki przerwom słuchacz lepiej zrozumie treść czytanego urywka Pisma św.
Rodzaje przerw:
A linea jest wyznaczona przez kropkę z zapisem następnego zdania od nowej linii. Oznacza nowy rozdział lub nową myśl. Jest to najdłuższa przerwa stosowana w czasie czytania. Trwa ona na okres liczenia do trzech. W tym czasie lektor może zaczerpnąć powietrza oraz popatrzeć na audytorium.
pauzy gramatyczne podyktowane znakami interpunkcyjnymi.
- Najdłuższą pauzę robimy przy kropce, na czas liczenia do dwóch.
- Średnik wymaga takiej samej pauzy jak kropka.
- Przecinek wymaga raczej krótkiej pauzy, w czasie której liczymy do jednego, tj. tyle by uzupełnić powietrze i rozdzielić poszczególne myśli dla ich lepszego zrozumienia. Reguły tej jednak usztywniać nie wolno. Zachodzą bowiem w zdaniu sytuacje, które skracają przerwę przecinka, a czasem wcale go nie uwzględniają, gdyż przerwa mogłaby spowodować rozdarcie jedności myślowej.
- Nawias – który zawiera słowo lub zdanie wyjaśniające, dyktuje przerwę tak długą jak przy przecinku. Jeśli zamiast nawiasów zdanie lub słowo wtrącone znajduje się między myślnikami, przerwa jest taka sama.
- Dwukropek – pauza nie jest dokładnie określona, najczęściej jednak powinna trwać na długość kropki, wyjątkowo krócej.
- Pytajnik i wykrzyknik – wymaga przerwy nie dłuższej niż przy kropce. Jeśli chcemy wywołać pewne zaciekawienie lub napięcie, można zrobić przerwę dłuższą.
- pauzy wtrącone, zwane również odcinkowymi lub myślowymi.
Przerwy te robimy w miejscach, gdzie nie ma żadnego znaku interpunkcyjnego. Służą one pełniejszemu zrozumieniu zdania. Bez tych dodatkowych przerw lektor nie jest w stanie przekazać treści oraz utrzymać właściwego tempa. Przerwy tego typu są krótkie. Miejsce ich wyznacza lektor sam. Znajduje je łatwo, im lepiej zrozumie treść czytanej perykopy.np.:
Zbuntował się na pustyni Izrael, naród wybrany. Po słowie pustynia należy zrobić przerwę odcinkową, w przeciwnym bowiem razie można by zrozumieć zdanie tak, że chodzi o pustynię o nazwie Izrael. Widzimy stąd, iż o przerwie nie zawsze decyduje znak pisarski, ale przede wszystkim zamknięta jednostka myślowa. Grupy słów między przerwami wtrąconymi wymawia się tak, jakby były pisane razem.
Przerwy wtrącone należy robić także:
- Po podmiocie zdania głównego, z wyjątkiem gdy zdanie jest bardzo krótkie, albo podmiot wyrażony jest przez zaimek. Np. Bóg| jest Stwórcą nieba i ziemi. Lecz nie: Bóg| jest dobry. Ani: On| nas kocha.
- Przy opuszczeniach przerwę robi się w miejscu opuszczonego wyrazu. Np. Ciało należy ziemi, dusza| Bogu. Po słowie dusza opuszczono słowo „należy”.
- Po przysłówkach, które stoją na początku zdania: tu, tam, nareszcie, przypadkowo itp. Np. Tu| złożyć możesz swoje troski.
- Po łącznikach, które łączą zdania niezależne: dlatego, ale, jednak, więc itp. oraz przed takimi łącznikami jak i, albo itp. Np. Otóż myśmy nie otrzymali ducha świata, ale| Ducha, który jest z Boga (1 Kor 2,12). Niech więc uważają nas ludzie za sługi Chrystusa| i za szafarzy tajemnic Bożych (1 Kor 4,1).
- Ogólna zasada odnośnie do przerw brzmi: rozdzielać pauzami te grupy słów, które wewnętrznie do siebie należą i wyrażają jednostkę myślową. Nie należy rozdzielać słów przerwami, przez które naruszonoby sens zdania.
Zapamiętaj: najczęściej popełniane są następujące błędy:
- Robi się za mało przerw.
- Robi się przerwy w nieodpowiednich miejscach.
- Nie wytrzymuje się długości przerw.
- Wszystkie przerwy są jednakowo długie.
Najlepiej zaznaczyć długość przerw w tekście pionowymi kreskami | || |||
Przykład:
Któż nas może odłączyć| od miłości Chrystusowej?|| Utrapienie, ucisk czy prześladowanie,| głód czy nagość,| niebezpieczeństwo czy miecz?|| Jak to napisano:| Dla Ciebie| zabijają nas przez cały dzień,| uważają nas| za owce przeznaczone na rzeź.||| Ale we wszystkim tym| odnosimy zwycięstwo dzięki temu, który nas umiłował.|| A jestem pewien,| że ani śmierć, ani życie,| ani aniołowie, ani zwierzchności,| ani rzeczy teraźniejsze, ani przyszłe,| ani potęgi,| ani co wysokie, ani co głębokie,| ani jakiekolwiek inne stworzenie| nie zdoła nas odłączyć| od miłości Boga,| która jest w Chrystusie Jezusie, Panu naszym.||| (Rz 8, 35-39 osiemnasta niedziela w ciągu roku, cykl A).